"J0524-0336, Günəşdən 100.000 dəfə daha çox litium ehtiva edir. Bu miqdar ulduzların necə təkamül etdiyinə dair mövcud modellərə meydan oxuyur."
Astronomlar Günəşdən 30 dəfə böyük olan və ulduzların təkamül nəzəriyyələrini əsaslı şəkildə yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edə biləcək yeni ulduz kəşf ediblər. J0524-0336 olaraq təyin edilmiş və Yerdən təxminən 30.000 işıq ili məsafəsində yerləşən ulduz, Günəş və ya eyni dərəcədə inkişaf etmiş digər ulduzlarla müqayisədə litium elementinin şok edici dərəcədə yüksək konsentrasiyasına malikdir.
Bu, ulduzların nüvə sintezi vasitəsilə daha ağır elementləri necə əmələ gətirdiyini anlamaq üçün qoyulan bir məsələdir. Çünki litium yüngül elementdir; cari modellər bu proses vasitəsilə yüngül elementlərin karbon və oksigen kimi daha ağır elementlərin xeyrinə itirilməsini təklif edir. J0524-0336 təkcə litiumla zəngin deyil, həm də müvafiq olaraq ağır elementlərin çatışmazlığına malikdir.
Astronomlar J0524-0336-nı Süd Yolunda yaşlı ulduzları araşdırarkən kəşf ediblər. Ulduz həyatının son mərhələlərindədir, yəni "təkamül etmiş ulduz" kimi təsnif edilir və şişir, ölçüsünün artması onu daha parlaq edir. Bu ulduzun kəşfindən sonra tədqiqatçılar spektroskopiya adlı üsulla onun kimyəvi tərkibini aşkar etməyə başladılar.
Komanda rəhbəri və Florida Universitetinin tədqiqatçısı Rana Ezzedin (Rana Ezzeddine) verdiyi açıqlamada, "Biz J0524-0336-da Günəşdə olduğundan 100.000 dəfə daha çox litium ehtiva etdiyini aşkar etdik. Bu göstərici ulduzların necə təkamül etdiyinə dair üstünlük təşkil edən modellərə meydan oxuyur və ulduzlarda litium istehsalı və ya tutulması üçün əvvəllər naməlum mexanizm təklif edə bilər" demişdir.
Ulduzların təkamülünün naməlum mərhələsi - yoxsa başqa bir şey?
Komanda bu ulduzun kimyəvi tərkibi haqqında tamamilə məlumatsız deyil.
Onların J0524-0336-nın niyə bu qədər qeyri-adi olduğunu izah etmək üçün bir neçə potensial fərziyyələri var. Ehtimallardan biri, ulduzun daha əvvəl heç vaxt müşahidə edilməmiş təkamül mərhələsində olmasıdır. Alternativ olaraq, ulduz şişdikdə, orbitdə olan bir planeti və ya hətta yaxınlıqdakı bir ulduzu əhatə etmiş ola bilər. Əgər həmin göy cismi litiumla zəngin idisə, J0524-0336 elementi ilə infuziya etmiş ola bilər. Və əgər belə udma nisbətən yaxınlarda baş vermişsə, J0524-0336-nın həmin litiumun daha ağır elementlərə birləşməsinə vaxtı olmaya bilər.
Ezzedin bildirir ki, J0524-0336-nın litium tərkibi o qədər böyükdür ki, hər iki mexanizm işə yaramış ola bilər.
Komanda bu qeyri-adi nəticənin arxasında hansı mexanizmin dayandığını və ya həqiqətən hər ikisinin olub-olmadığını və ya səbəbin tamamilə başqa bir şey olduğunu müəyyən etmək üçün ulduzu müşahidə etməyə davam etməlidir.
Ezzedin və həmkarları indi J0524-0336-nı öyrənməyə davam etmək niyyətindədirlər və onun tərkibinin necə dəyişdiyini və necə dəyişdiyini görmək üçün davamlı monitorinq proqramı həyata keçirməyə ümid edirlər.
Komandanın araşdırması The Astrophysical Journal-da dərc olunacaq.